موسیقی درمانی و تاریخچه آن(قسمت اول)

اورفئوس، آواز خوش داشت و چنگ زیبا می­نواخت. به قدرت ساز و آوازش زندگان را مفتون، مردگان را زنده و رودخانه­ها را به مسیر دیگر هدایت می­کرد. اورفئوس اسطوره یا پیامبری یونانی بود که افسانه­­اش، از دیرباز قدرت موسیقی را به آدمیان تعلیم داده بود. ملوانان از اورفئوس آموختند که برای تقویت روحیه و افزایش تاب و توان پارو زنان راهی جز آواز خواندن و نواختن موسیقی در کشتی نیست. سرداران دانستند که با نواختن ساز می­توانند قدرت و شهامت سربازان را افزایش دهند. نمایش­گران فهمیدند که نمایش بی بهره از موسیقی در جان تماشاگران اثر نمی­کند، میزبانان یک مهمانی یا مراسم عروسی درک کردند که کیفیت مهمانی­شان را با موسیقی و رقص چند برابر می­کنند و روحانیون مذاهب دریافتند که با استفاده از موسیقی می­توانند اثر بخشی عبادت یا مراسم مذهبی را دو چندان کنند.

افسانه­های مشابه اورفئوس، در اکثریت ملل یافت می­شود و از دوران باستان انسان متوجه اعجاز موسیقی بر خود و سایر موجودات بوده است. مثلا می­توان به داستان فلوت زن رنگین پوش شهر هاملین اشاره نمود. در این داستان فلوت­زنی شهر طاعون زده­ی هاملین را از شر حمله­ی موش­ها نجات می­دهد. او با نوای فلوت خود موش­ها را مجذوب خود می­سازد و آن­ها را به بیرون از شهر هدایت می­کند. داستان فلوت­ زن رنگین پوش ممکن است در نظرمان غلو آمیز جلوه کند، اما کافی است به یادآوریم که گاهی چطور تحت­تاثیر یک موسیقی حال و روحیه­مان دگرگون شده است و موسیقی بدن ما را همچون یک عروسک­گردان هدایت کرده است. موسیقی ترنس یا ورزشی که در باشگاه می­شنویم، موسیقی کانتری که در یک فیلم وسترن می­شنویم یا شیش و هشتی که در یک عروسی و ترانه­ی عاشقانه­ای که در کنسرتی می­شنویم همه به نحوی روحیه و شخصیت ما را تحت تاثیر قرار می­دهد. همچنین از تاثیر نوای نی چوپان بر گوسفندان نیز آگاهیم. شتران تحت تاثیر حدی خوانی ساربان­شان مسیر دو روزه را یک روزه طی می­کنند و تاب آوری­شان در برابر بار سنگین چندین برابر افزایش می­یابد. همینطور امروزه تاثیر موسیقی بر شادابی و رشد گیاهان نیز اثبات شده است. بنابرین موسیقی تاثیر قابل توجهی بر روحیه و رفتار موجودات زنده می­گذارد.

افلاطون که همواره دغدغه­ی طرح­ریزی و ساخت یک جامعه­ی ایده­آل و آرمانی را داشت، متوجه بود که بدون موسیقی نمی­توان انسان اجتماعی و فرهیخته­ای را پرورش داد. او گفته بود قادر است با موسیقی روح ثقیل و کدر سخت­ترین مردمان را شفا دهد و مردمان رنجور را با موسیقی به مردمانی هوشمند و سلحشور تبدیل نماید. در آثار طبی به جای مانده از قرون چهارم و پنجم هجری قمری، می­توان اهمیت و تاکید اطبا در استفاده از موسیقی جهت درمان بیماران را مشاهده کرد. ابن­هندو، پزشک و فیلسوف ایرانی معتقد بود که طبیب علاوه بر علوم طبیعی و علم­النفس باید علم به موسیقی را هم بداند، چرا که بسیاری از امراض را به مدد موسیقی می­توان علاج نمود. در آثار آن دوران درباره­ی طبیبانی در آندلس مطالبی آمده است مبنی بر اینکه آن­ها قادر بوده­اند با گرفتن نبض بیمار، موسیقی مناسب برای او را تجویز کنند و به کمک موسیقی بسیاری از بیماری­ها را شفا دهند. در جنوب ایران نیز هنوز مراسم زار که نوعی موسیقی درمانی است برای درمان جن­زدگان یا بیماران اعصاب برگزار می­شود.

آرش ابراهیمی، پژوهشگر و روانشناس بالینی

تحریک الکتریکی مغز(TDCS)

یکی از روشهای تحریک مغز TDCS ( transcranial Direct CurrentStimulation ) یا تحریک الکتریکی از رو جمجمه است.در این روش با استفاده از یک جریان الکتریکی ضعیف ( حداکثر تا ۲میلی آمپر ) نواحی خاضی از مغز را تحریک می کنند .این کار می تواند اثرات درمانی بر جای بگذارد.همچنین می تواند منجر به ارائه اطلاعات بیشتر در خصوص کارکرد مغز انسان نیز بشود.
کاربردها :
از TDCS در درمان اختلالات اضطرابی ، اسکیزوفرنی ، وسواس جبری،افسردگی،پارکینسون،میگرن ، اختلالات خواب،صرع،هراس،ناتوانی های یادگیری،سندرم تورت،مدیریت استرس،بیش فعالی،عدم تمرکز و توجه،آلزایمر،لکنت زبان،اتیسم،نارساخوانی،وزوز گوش و سومصرف مواد و بازتوانی پس از سکته مغزی استفاده شده است.ه

مچنین آزمایش بر روی افراد سالم نشان داده است که این روش می تواند عملکرد شناختی آنان را بسته به منطقه ای که تحریک می شود افزایش دهد از قبیل توانایی های گفتاری و ریاضی،گستره توجه، حافظه و …

انواع تحریک

سه نوع تحریک وجود دارد
تحریک مثبت.تحریک‌منفی و تخریک ساختگی.در تحریک مثبت ،تحریک پذیری عصبی منطقه مورد نظر افزایش می یابد. حال آنکه در تحریک منفی برعکس این مساله صورت می گیرد.حالت ساختگی نیز به عنوان گروه کنترل در مطالعات مورد استفاده قرار می گیرد.در این حالت تحریک کوتاهی صورت می گیرد و‌پس از آن متوقف می شود.در این حالت فرد متوجه نمی شود که چه‌ مدت تحریک بر روی وی صورت گرفته است.به وسیله وجود این حالت است که محققان می توانند اثر واقعی این روش را در مقایسه با اثر تلقین و یا دارونمایی آن مشخص نمایند.

یکی از مهمترین ابعاد این روش قابلین آن در دستیابی به تغییرات صورت گرفته در قشر مغز حتی پس از پایان تحریک است.مدت این تغییرات به طول مدت تحریک و همچنین شدت تحریک بستگی دارد.عملکرد مغز با توجه به دپولاریزاسیون و یا هیپرپولاریزاسیون اتفاق افتاده در پتانسیل استراحت غشا تغییر می یابد.
خطرات و عوارض جانبی
تا کنون هیچ گونه خطری در مورد استفاده از این روش گزارش نشده است

دزدی در کودکان برای اکثر والدین نگران کننده است

آن شب که از مهمانی برگشتیم ، دیدم در دست دختر کوچکم که خوابش برده بود یک کیسه پلاستیکی مشکی است

وقتی آن را باز کردم دیدم کلید خانه میزبان به همراه تعدادی عروسک بچه هایش و همینطور تلفن همراه آنها را برداشته است . یکبار هم که از مدرسه برگشت مداد زیبایی در کیفش بود که از وسایل همکلاسی اش برداشته بود ! یعنی باور کنم که او دزدی کرده است ؟ چطور ممکن است ؟

چرا کودکم وسایل دیگران را بر می دارد ؟ آسیب های این کار برای کودکم چیست ؟ آیا همه کودکان این کار را انجام می دهند ؟ چطور می توانم جلوی این کار را بگیرم ؟ آیا ممکن است این کار برایش عادت شود ؟

آنچه باید بدانیم

عجله نکنید ! بچه شما دزد نیست !

با این تصور که او یک دزد است به موضوع نگاه نکنید . برداشتن وسایل دیگران بدون اجازه مانند بسیاری از رفتارهای دیگر کودک تا حدودی طبیعی است . اصولاًمفهومی به نام ” دزدی ” برای کودکان تا سنین خاصی شناخته شده نیست ! بنابراین اگر کودک سه ساله ای وسیله ای بدون اجازه برداشته و نگه داشته است. نمی توان کار او را ” دزدی ” نامید . رشد این مفهوم در ذهن کودکان به آهستگی و پس از شکل گیری حس مالکیت در آنها اتفاق می افتد .در اوایل کودکی او هنوز نمی داند استفاده از وسایل توسط افراد مختلف و مالکیت هر کدام از آنها و در یک کلام حریم خصوصی اشخاص به چه معناست ؟ بنابراین نباید به کودکان خود اتهام بزنیم و آنها را تنبیه کنیم چرا که ممکن است سخت گیری و تبیه نابجا عاملی برای به انحراف کشاندن آنها باشد .

تا قبل از 5 سالگی ، گاهی کودک چیزی را که مال خودش نیست و از آن خوشش آمده بر می دارد بدون آنکه بداند این کار درست نیست ، البته در بعضی از کودکان برداشتن مخفیانه وسایل مادر امری رایج است و علت عمده آن روابط نامطلوب مادر با فرزند است . معمولاً در اینگونه موارد ، کودک واکنش پرخاشگری نسبت به مادر دارد اما دزدی هایی که در مدرسه اتفاق می افتد احتمالاً به علت تأثیر پذیری از گروه همسالان است .

کودکان دبستانی گاهی اوقات نمی توانند رفتار خود را کنترل کنند و چنین کاری را انجام می دهند ، با این که می دانند کار درستی نیست ! بزرگتر شدن کودک و آشنا شدن او با مفاهیم عمیق تر همچون مالکیت ، اجازه گرفتن ، رعایت حقوق دیگران ، حفظ حریم خصوصی افراد و … آنها را آگاه تر می سازد و از این به بعد است که اگر او آگاهانه و مغرضانه اقدام به چنین کاری بکند باید آن را جدی گرفت و حتماً انگیزه ها و ریشه های آن را پیدا کرد . پیش از هرگونه برخورد با کودکی که دزدی می کند باید دلایل روان شناختی کار او را شناسایی و بررسی کرد .

در خانواده های زیر چنین رفتارهایی در کودکان بیشتر به چشم می خورد :

– خانواده هایی با رفتارهای طرد کننده و غیر صمیمی

– خانواده هایی که در آنها طلاق رخ داده است .

– خانواده های تک سرپرست

– خانواده هایی که از مشکل اقتصادی رنج می برند .

برخی از عواملی که  باعث می شود کودک دست به دزدی بزند :

1- نیاز به ابراز وجود و جلب توجه

2- انتقام گرفتن

3- کسب قدرت

4- فقر

5- نشان دادن خشم و نفرت

6- اعتراض به وضعیتی که در آن قرار دارد .

بایدها

– هرگز به او برچسب ” دزد ” نزنید و او را به این صفت نخوانید .

– با آگاه شدن از این کار او احساساتی نشوید و از سر احساسات آنجا واکنش نشان ندهید .

– او را بازجویی و سؤال پیچ نکنید ! ممکن است خود او هم نداند چرا این کار را کرده است !

– مچ گیری نکنید و برایش دام نگذارید تا در حین دزدی او را غافلگیر کنید ، این کار عواقب بسیار بدی به دنبال دارد .

– آبرویش را نزد دیگران نبرید و شخصیت او را تخریب نکنید و به بهانه راهنمایی گرفتن از دیگران عمل او را برای اطرافیان بازگو نکنید .

– از تنبیه های فوری و شدید خودداری کنید .

– به شخصیت کودک بی احترامی و اهانت نکنید .

– جرو بحث را ترک کنید ، چون بی اثر است .

– در حضور او از شیوه های ماهرانه دزدی و احتمالاً از هوش بالای بعضی از دزدان با شگفتی تعریف نکنید

نبایدها

1- نیازهایش را بشناسید . فرصت مناسبی را به شناسایی نیازهای او اختصاص دهید . مثلاً به جای اینکه بگویید ” مگر تو چه کم و کسری داری که این کار را انجام می دهی ؟” می توانید بگویید ” دوست دارم در یک فرصت مناسب با هم بنشینیم و مسایل مختلفمان را بررسی کنیم تو چه زمانی را پیشنهاد می دهی ؟”

به او مسئولیت بدهید و تشویقش کنید تا در فعالیت های اجتماعی شرکت کند . مثلاً به جای آنکه بگویید ” آدمی که دزدی می کند جایی در بین دیگران ندارد و هیچ کس او را نمی پذیرد ” می توانید بگویید ” فکر می کنم تو مسئولیت پذیر هستی و می توانی بخشی از برنامه های مدرسه یا مسجد را بر عهده بگیری”

2- با او منطقی برخورد کنید به جای اینکه بگویید ” چشمم روشن ! از چه کسی این کارهای زشت را یاد گرفتی ؟ ”  می توانید بگویید ” این دفترچه که توی کیف توست مال دوستت است باید به او برگردانی (محکم و قاطع ) بدون سرزنش راه حل را برایش شفاف کنید تا از این بن بستی که در آن گیر کرده خارج شود . مثلاً نگویید ” چرا این کار را کردی ؟ چرا پول های دخترخاله ات را برداشتی ؟  ”  می توانید بگویید ” پول های دختر خاله ات را هر چه سریعتر به او باز گردان …” او را تشویق کنید تا ضمن عذر خواهی از اشتباهش پول را برگرداند و اگر برای حفظ آبروی خود توضیحی داد، مانع سخن گفتنش نشوید . مثلاً به جای آنکه بگویید ” همین را می خواستی که آبروی مرا ببری ؟ ” می توانید بگویید ” فکر می کردم هر مسأله یا نیازی داشته باشی به خودم می گویی اما حالا دلم گرفته و احساس نا امیدی می کنم .

آگاهی خود را به گونه ای نشان دهید که هم اعتمادش به شما از بین نرود و هم پاسخ های دروغ نگوید . مثلاً نگویید ” خودم دیدم که داشتی یواشکی کیف برادرت را نگاه می کردی ؟ ” بگویید ” پسرم تو بدون اجازه به کیف برادرت دست زدی ؟  قبلاً گفته بودم برای استفاده از وسایل دیگران باید از خودشان اجازه بگیریم از این کار تو خیلی ناراحت هستم . ”

نویسنده:اعظم ربیع زاده، روانشناس کودک