موسیقی درمانی (قسمت دوم)

موسیقی درمانی (قسمت دوم)

موسیقی درمانی به معنای جدیدش، در قرن بیستم و در طول جنگ­های جهانی اول و دوم آغاز شد و سپس با پژوهش­های بعدی بسط و توسعه یافت. نوازندگان به بیمارستان­هایی که سربازان مجروح در آن بستری بودند می­رفتند و موسیقی می­نواختند. تاثیر موسیقی بر روحیه و بهبود آسیب­دیدگان قابل توجه بود. این تجربه توجه روانشناسان را به کارکرد موسیقی در درمان جلب کرد و از سال 1944 درسی جهت آموزش موسیقی درمانی در دانشگاه میشیگان آمریکا ارائه شد.

کاربردهای موسیقی درمانی

پژوهش­های چند دهه­ی اخیر حکایت از موفقیت موسیقی درمانی در بهبود بیماری­های متنوع دارد. در چندین تحقیق بر روی گروه­ها مختلف معلوم شده­است که اضطراب ]به عنوان مهم­ترین آسیب روانشناختی روزگار حاضر[، تحت تاثیر موسیقی کاهش قابل ملاحظه­ای دارد. درد­های بدنی و دردهای عصبی پس از موسیقی درمانی بهبود یافته­اند. موسیقی درمانی بر اختلالات خلقی همچون افسردگی اثر بخش بوده است. همچنین موسیقی درمانی علاوه بر درمان بیماری، در بهبود حافظه، تمرکز، یادگیری، عملکردهای حرکتی، عزت نفس، اعتماد به نفس و رشد مهارت­ها و ارتباطات اجتماعی تاثیر مثبت داشته است.

موسیقی سیستم عصبی را تحریک می­کند. شنیده­ایم که موسیقی می­تواند روح را نوازش دهد. در واقع منظور از روح، روحیه است. به زبان علوم اعصاب، روحیه کیفیتی روانشناختی است که یک فرد آن را تجربه می­کند. این کیفیت درونی نتیجه­ی عملکرد هورمون­ها و انتقال دهنده­های عصبی در دستگاه عصبی است. مثلا کاهش میزان سروتونین موجب تجربه­ی خلق پایین، یا روحیه­ی منفی می­شود و افزایش سطح دوپامین موجب تجربه­ی لذت می­گردد. امواج صوتی موسیقی نیز از طریق گوش و پوست به دنیای شیمیایی ارگانیسم راه می­یابند و عملکرد آن را تحت تاثیر قرار می­دهند. در نتیجه­ی این رویداد، دستگاه عصبی سطح قابل توجهی از دوپامین، سروتونین، آندورفین و … را آزاد می­سازد و فرد احساس خوشایندی را تجربه می­کند.

آزاد سازی این انتقال دهنده­های عصبی تاثیر مثبتی بر سلامت جسم و روان می­گذارد. به طور مثال ترشح آندورفین موجب تجربه­ی کیف، لذت و سرخوشی می­گردد. اضطراب کاهش می­یابد و آرامش جای آن را می­گیرد. درد تسکین یافته و تحمل و تاب آوری به میزان قابل توجهی ارتقا می­یابد. به همین دلیل است که شنیدن موسیقی در هنگام ورزش توانایی انسان را افزایش می­دهد یا چنان­چه ذکر شد، شتر با شنیدن حدی خوانی ساربانش بار سنگین را تاب می­آورد. آزاد شدن دوپامین نیز تجربه­ی لذت و شادی را فراهم می­آورد. عملکرد حرکتی را بهبود می­بخشد. عزت نفس و اعتماد به نفس را بالا می­برد. اضطراب اجتماعی را کاهش داده و در بهبود عملکرد اجتماعی موثر واقع می­شود. همچنین ترشح سروتونین خلق مسرور را برقرار ساخته و تدام می­بخشد. سروتونین احساس فراوانی و امنیت را ایجاد می­کند و در درمان­ اندوه و افسردگی موثر است. موجب بهبود حافظه و یادگیری می­شود. دستگاه گوارش و تحرکات روده را تنطیم می­کند و بر هضم بهتر غذا تاثیر گذاشته و یبوثت را درمان می­کند.

چنانچه می­بینیم، موسیقی با تاثیری که بر دستگاه عصبی می­گذارد، علاوه بر ایجاد حس و حال خوب، عملکرد اندام­های مختلف بدن را تنظیم می­کند و موجب بالا رفتن شانس سلامت روان و همچنین جسم می­گردد.

در جلسات موسیقی درمانی، نیاز مراجع یا بیمار در اولویت قرار می­گیرد. موسیقی درمانگر با توجه به روحیه، سلیقه و نیاز مراجعه کننده، موسیقی و نظم جلسه را انتخاب می­نماید. موسیقی می­تواند از پیش ساخته شده باشد و در جلسه پخش شود، یا آنکه در طول جلسه نواخته شود. ممکن است درمانگر ترجیح دهد که بداهه پردازانه پیش رود و یا قطعه­ی مشخصی را اجرا نماید. همچنین وضعیت بیمار نیز انعطاف پذیر است. بیمار خود می­تواند در نوازندگی یا خواندن آواز فعالیت کند و یا در سکوت تنها شنونده باشد. ممکن است مراجع و درمانگر تشخیص دهند که بهتر است فرد هماهنگ با موسیقی آزادانه در محیط حرکت کند و یا آرام دراز بکشد. همچنین موسیقی درمانی می­تواند به صورت فردی و یا گروهی برگزار شود که تجویز هر کدام از این دو صورت به شرایط و مسئله­ ی مراجع مرتبط است.

بنابرین موسیقی درمانی به عنوان یکی از شاخه­های هنر درمانی، قابلیت اثر بخشی ویژه­ای بر سلامت جسم و روان انسان دارد. تاثیر مثبت موسیقی درمانی در درمان ناراحتی­های عصبی و خلقی، مشکلات شخصیتی، درد زایمان، دردهای ناشی از عمل جراحی، سرطان، تومور، آلزایمر، سکته مغزی و … طی پژوهش­های متعدد روشن شده­است؛ لذا با بهره بردن از متد موسیقی درمانی می­توان تاثیر قابل توجهی را در درمان دردهای روانشناختی و جسمانی ایجاد نمود.

نویسنده:آرش ابراهیمی،پژوهشگر و روانشناس بالینی