موسیقی درمانی

موسیقی درمانی و تاریخچه آن(قسمت اول)

اورفئوس، آواز خوش داشت و چنگ زیبا می­نواخت. به قدرت ساز و آوازش زندگان را مفتون، مردگان را زنده و رودخانه­ها را به مسیر دیگر هدایت می­کرد. اورفئوس اسطوره یا پیامبری یونانی بود که افسانه­­اش، از دیرباز قدرت موسیقی را به آدمیان تعلیم داده بود. ملوانان از اورفئوس آموختند که برای تقویت روحیه و افزایش تاب و توان پارو زنان راهی جز آواز خواندن و نواختن موسیقی در کشتی نیست. سرداران دانستند که با نواختن ساز می­توانند قدرت و شهامت سربازان را افزایش دهند. نمایش­گران فهمیدند که نمایش بی بهره از موسیقی در جان تماشاگران اثر نمی­کند، میزبانان یک مهمانی یا مراسم عروسی درک کردند که کیفیت مهمانی­شان را با موسیقی و رقص چند برابر می­کنند و روحانیون مذاهب دریافتند که با استفاده از موسیقی می­توانند اثر بخشی عبادت یا مراسم مذهبی را دو چندان کنند.

افسانه­های مشابه اورفئوس، در اکثریت ملل یافت می­شود و از دوران باستان انسان متوجه اعجاز موسیقی بر خود و سایر موجودات بوده است. مثلا می­توان به داستان فلوت زن رنگین پوش شهر هاملین اشاره نمود. در این داستان فلوت­زنی شهر طاعون زده­ی هاملین را از شر حمله­ی موش­ها نجات می­دهد. او با نوای فلوت خود موش­ها را مجذوب خود می­سازد و آن­ها را به بیرون از شهر هدایت می­کند. داستان فلوت­ زن رنگین پوش ممکن است در نظرمان غلو آمیز جلوه کند، اما کافی است به یادآوریم که گاهی چطور تحت­تاثیر یک موسیقی حال و روحیه­مان دگرگون شده است و موسیقی بدن ما را همچون یک عروسک­گردان هدایت کرده است. موسیقی ترنس یا ورزشی که در باشگاه می­شنویم، موسیقی کانتری که در یک فیلم وسترن می­شنویم یا شیش و هشتی که در یک عروسی و ترانه­ی عاشقانه­ای که در کنسرتی می­شنویم همه به نحوی روحیه و شخصیت ما را تحت تاثیر قرار می­دهد. همچنین از تاثیر نوای نی چوپان بر گوسفندان نیز آگاهیم. شتران تحت تاثیر حدی خوانی ساربان­شان مسیر دو روزه را یک روزه طی می­کنند و تاب آوری­شان در برابر بار سنگین چندین برابر افزایش می­یابد. همینطور امروزه تاثیر موسیقی بر شادابی و رشد گیاهان نیز اثبات شده است. بنابرین موسیقی تاثیر قابل توجهی بر روحیه و رفتار موجودات زنده می­گذارد.

افلاطون که همواره دغدغه­ی طرح­ریزی و ساخت یک جامعه­ی ایده­آل و آرمانی را داشت، متوجه بود که بدون موسیقی نمی­توان انسان اجتماعی و فرهیخته­ای را پرورش داد. او گفته بود قادر است با موسیقی روح ثقیل و کدر سخت­ترین مردمان را شفا دهد و مردمان رنجور را با موسیقی به مردمانی هوشمند و سلحشور تبدیل نماید. در آثار طبی به جای مانده از قرون چهارم و پنجم هجری قمری، می­توان اهمیت و تاکید اطبا در استفاده از موسیقی جهت درمان بیماران را مشاهده کرد. ابن­هندو، پزشک و فیلسوف ایرانی معتقد بود که طبیب علاوه بر علوم طبیعی و علم­النفس باید علم به موسیقی را هم بداند، چرا که بسیاری از امراض را به مدد موسیقی می­توان علاج نمود. در آثار آن دوران درباره­ی طبیبانی در آندلس مطالبی آمده است مبنی بر اینکه آن­ها قادر بوده­اند با گرفتن نبض بیمار، موسیقی مناسب برای او را تجویز کنند و به کمک موسیقی بسیاری از بیماری­ها را شفا دهند. در جنوب ایران نیز هنوز مراسم زار که نوعی موسیقی درمانی است برای درمان جن­زدگان یا بیماران اعصاب برگزار می­شود.

آرش ابراهیمی، پژوهشگر و روانشناس بالینی