دزدی در کودکان برای اکثر والدین نگران کننده است

آن شب که از مهمانی برگشتیم ، دیدم در دست دختر کوچکم که خوابش برده بود یک کیسه پلاستیکی مشکی است

وقتی آن را باز کردم دیدم کلید خانه میزبان به همراه تعدادی عروسک بچه هایش و همینطور تلفن همراه آنها را برداشته است . یکبار هم که از مدرسه برگشت مداد زیبایی در کیفش بود که از وسایل همکلاسی اش برداشته بود ! یعنی باور کنم که او دزدی کرده است ؟ چطور ممکن است ؟

چرا کودکم وسایل دیگران را بر می دارد ؟ آسیب های این کار برای کودکم چیست ؟ آیا همه کودکان این کار را انجام می دهند ؟ چطور می توانم جلوی این کار را بگیرم ؟ آیا ممکن است این کار برایش عادت شود ؟

آنچه باید بدانیم

عجله نکنید ! بچه شما دزد نیست !

با این تصور که او یک دزد است به موضوع نگاه نکنید . برداشتن وسایل دیگران بدون اجازه مانند بسیاری از رفتارهای دیگر کودک تا حدودی طبیعی است . اصولاًمفهومی به نام ” دزدی ” برای کودکان تا سنین خاصی شناخته شده نیست ! بنابراین اگر کودک سه ساله ای وسیله ای بدون اجازه برداشته و نگه داشته است. نمی توان کار او را ” دزدی ” نامید . رشد این مفهوم در ذهن کودکان به آهستگی و پس از شکل گیری حس مالکیت در آنها اتفاق می افتد .در اوایل کودکی او هنوز نمی داند استفاده از وسایل توسط افراد مختلف و مالکیت هر کدام از آنها و در یک کلام حریم خصوصی اشخاص به چه معناست ؟ بنابراین نباید به کودکان خود اتهام بزنیم و آنها را تنبیه کنیم چرا که ممکن است سخت گیری و تبیه نابجا عاملی برای به انحراف کشاندن آنها باشد .

تا قبل از 5 سالگی ، گاهی کودک چیزی را که مال خودش نیست و از آن خوشش آمده بر می دارد بدون آنکه بداند این کار درست نیست ، البته در بعضی از کودکان برداشتن مخفیانه وسایل مادر امری رایج است و علت عمده آن روابط نامطلوب مادر با فرزند است . معمولاً در اینگونه موارد ، کودک واکنش پرخاشگری نسبت به مادر دارد اما دزدی هایی که در مدرسه اتفاق می افتد احتمالاً به علت تأثیر پذیری از گروه همسالان است .

کودکان دبستانی گاهی اوقات نمی توانند رفتار خود را کنترل کنند و چنین کاری را انجام می دهند ، با این که می دانند کار درستی نیست ! بزرگتر شدن کودک و آشنا شدن او با مفاهیم عمیق تر همچون مالکیت ، اجازه گرفتن ، رعایت حقوق دیگران ، حفظ حریم خصوصی افراد و … آنها را آگاه تر می سازد و از این به بعد است که اگر او آگاهانه و مغرضانه اقدام به چنین کاری بکند باید آن را جدی گرفت و حتماً انگیزه ها و ریشه های آن را پیدا کرد . پیش از هرگونه برخورد با کودکی که دزدی می کند باید دلایل روان شناختی کار او را شناسایی و بررسی کرد .

 

در خانواده های زیر چنین رفتارهایی در کودکان بیشتر به چشم می خورد :

– خانواده هایی با رفتارهای طرد کننده و غیر صمیمی

– خانواده هایی که در آنها طلاق رخ داده است .

– خانواده های تک سرپرست

– خانواده هایی که از مشکل اقتصادی رنج می برند .

برخی از عواملی که  باعث می شود کودک دست به دزدی بزند :

1- نیاز به ابراز وجود و جلب توجه

2- انتقام گرفتن

3- کسب قدرت

4- فقر

5- نشان دادن خشم و نفرت

6- اعتراض به وضعیتی که در آن قرار دارد .

بایدها

– هرگز به او برچسب ” دزد ” نزنید و او را به این صفت نخوانید .

– با آگاه شدن از این کار او احساساتی نشوید و از سر احساسات آنجا واکنش نشان ندهید .

– او را بازجویی و سؤال پیچ نکنید ! ممکن است خود او هم نداند چرا این کار را کرده است !

– مچ گیری نکنید و برایش دام نگذارید تا در حین دزدی او را غافلگیر کنید ، این کار عواقب بسیار بدی به دنبال دارد .

– آبرویش را نزد دیگران نبرید و شخصیت او را تخریب نکنید و به بهانه راهنمایی گرفتن از دیگران عمل او را برای اطرافیان بازگو نکنید .

– از تنبیه های فوری و شدید خودداری کنید .

– به شخصیت کودک بی احترامی و اهانت نکنید .

– جرو بحث را ترک کنید ، چون بی اثر است .

– در حضور او از شیوه های ماهرانه دزدی و احتمالاً از هوش بالای بعضی از دزدان با شگفتی تعریف نکنید

نبایدها

1- نیازهایش را بشناسید . فرصت مناسبی را به شناسایی نیازهای او اختصاص دهید . مثلاً به جای اینکه بگویید ” مگر تو چه کم و کسری داری که این کار را انجام می دهی ؟” می توانید بگویید ” دوست دارم در یک فرصت مناسب با هم بنشینیم و مسایل مختلفمان را بررسی کنیم تو چه زمانی را پیشنهاد می دهی ؟”

به او مسئولیت بدهید و تشویقش کنید تا در فعالیت های اجتماعی شرکت کند . مثلاً به جای آنکه بگویید ” آدمی که دزدی می کند جایی در بین دیگران ندارد و هیچ کس او را نمی پذیرد ” می توانید بگویید ” فکر می کنم تو مسئولیت پذیر هستی و می توانی بخشی از برنامه های مدرسه یا مسجد را بر عهده بگیری”

2- با او منطقی برخورد کنید به جای اینکه بگویید ” چشمم روشن ! از چه کسی این کارهای زشت را یاد گرفتی ؟ ”  می توانید بگویید ” این دفترچه که توی کیف توست مال دوستت است باید به او برگردانی (محکم و قاطع ) بدون سرزنش راه حل را برایش شفاف کنید تا از این بن بستی که در آن گیر کرده خارج شود . مثلاً نگویید ” چرا این کار را کردی ؟ چرا پول های دخترخاله ات را برداشتی ؟  ”  می توانید بگویید ” پول های دختر خاله ات را هر چه سریعتر به او باز گردان …” او را تشویق کنید تا ضمن عذر خواهی از اشتباهش پول را برگرداند و اگر برای حفظ آبروی خود توضیحی داد، مانع سخن گفتنش نشوید . مثلاً به جای آنکه بگویید ” همین را می خواستی که آبروی مرا ببری ؟ ” می توانید بگویید ” فکر می کردم هر مسأله یا نیازی داشته باشی به خودم می گویی اما حالا دلم گرفته و احساس نا امیدی می کنم .

آگاهی خود را به گونه ای نشان دهید که هم اعتمادش به شما از بین نرود و هم پاسخ های دروغ نگوید . مثلاً نگویید ” خودم دیدم که داشتی یواشکی کیف برادرت را نگاه می کردی ؟ ” بگویید ” پسرم تو بدون اجازه به کیف برادرت دست زدی ؟  قبلاً گفته بودم برای استفاده از وسایل دیگران باید از خودشان اجازه بگیریم از این کار تو خیلی ناراحت هستم . ”

نویسنده:اعظم ربیع زاده، روانشناس کودک